Elia publiceert blauwdruk over het Belgische elektriciteitssysteem als opstap naar een langetermijnstrategie voor een duurzaam en competitief energiebeleid richting 2050

BRUSSEL | Het Belgische energielandschap staat de komende 25 jaar voor een immense transformatie maar de vooruitzichten zijn niettemin positief. Tegen 2050 zal de energieconsumptie van gebouwen, transport en industrie met ongeveer 40 procent dalen. Deze efficiëntiewinst komt vooral door de toenemende elektrificatie. Hoewel moleculen onmisbaar blijven voor een deel van onze industrie, verwacht netbeheerder Elia dat de elektriciteitsconsumptie in België tegen 2050 meer dan verdubbelt. Met het bestaande Belgische productiepark en de al besliste investeringen, kan slechts de helft voorzien worden van wat op termijn nodig is. De nieuwe regeringen zullen zich dus al gauw moeten buigen over de gewenste energiemix voor de periode 2035-2050 en de mate waarin ons land afhankelijk wil zijn van import. Elia’s blauwdruk biedt inzichten die daarbij kunnen helpen.

2050 is niet meer zo veraf

De komende 25 jaar zal de Belgische economie het gebruik van fossiele brandstoffen versneld afbouwen. Er wordt resoluut overgeschakeld naar elektrificatie of naar koolstofarme moleculen (waterstof, methaan, ammonia, etc.) als elektrificatie niet mogelijk is. Dit is een ingrijpende maatschappelijke verandering die goed voorbereid moet worden zodat de finale stappen in de energietransitie op de meest duurzame en kosten-efficiënte manier gebeuren.

Met de “Belgian Electricity System Blueprint 2035-2050” kijkt netbeheerder Elia verder in de toekomst dan de gebruikelijke termijn van 10 jaar die in rapporten over bevoorradingszekerheid of netontwikkeling wordt gehanteerd. In het berekeningsmodel van deze studie is voor het eerst het volledige energiesysteem gekwantificeerd. Er wordt dus zowel gekeken naar elektriciteit als naar moleculen, alsook naar de economische en technische gevolgen van variaties in energiemix.

Omdat de ontwikkeling van grootschalige productie- en transmissie infrastructuur een lange doorlooptijd heeft (minstens 10 jaar), is er snel nood aan een langetermijnvisie die richting geeft aan de verdere toekomst. Uit het rapport blijkt alvast dat niet beslissen in elk scenario de duurste optie is en onze afhankelijkheid van elektriciteitsimport in 2050 verdubbelt (ten opzichte van 2020).

Onvoldoende eigen CO₂-arme productie

Door recente beleidsbeslissingen (ontwikkeling Prinses Elisabeth offshore windzone, verlenging kerncentrales, etc.) zal de CO₂-arme elektriciteitsproductie in België de komende jaren aanzienlijk toenemen. Maar door de stijgende elektriciteitsvraag is dit over 10 jaar al niet meer voldoende. Bij onveranderd beleid zien we de Belgische afhankelijkheid van elektriciteitsimport gestaag toenemen: 50-60 TWh in 2036 tot 70-90 TWh in 2050.

Zonder een langetermijnstrategie over de toekomstige energiemix en nieuwe beleidsmaatregelen, zal België zijn afhankelijkheid van elektriciteitsimport dus vergroten. In een geïntegreerde Europese elektriciteitsmarkt is het uitwisselen van stroom een gangbare praktijk. Toch moet de mate van afhankelijkheid die we willen nastreven een weloverwogen strategie zijn. Deze keuze heeft immers gevolgen voor de elektriciteitsprijs, de handelsbalans en onze autonomie op het gebied van energie, klimaat, industrieel beleid en fiscale zaken.

Een strategische combinatie van diverse bronnen

Hoewel de eigen hernieuwbare productie op termijn onvoldoende is, heeft België er toch alle belang bij om het eigen potentieel aan zonne- en windenergie (on- en offshore) maximaal uit te bouwen. Diverse toekomstscenario’s tonen aan dat eigen hernieuwbare productie een gunstig effect heeft op de kost van het elektriciteitssysteem. Dit omvat zowel de bouw, het onderhoud als kosten voor de goede werking van het systeem.

Om het tekort aan eigen hernieuwbare productie aan te vullen, zijn er meerdere opties. In ons ‘centrale scenario’ is “buitenlandse offshore wind” als bijkomende grootschalige elektriciteitsbron kosten-efficiënter dan “nieuw nucleair”. Maar de studie berekende ook andere scenario’s die door een sensitiviteitsanalyse tot andere resultaten komt. Zo is er nog grote onzekerheid over toekomstige technologiekosten en, in het bijzonder voor kernenergie, over het succes van geplande technologische ontwikkelingen.

Om de toekomstige energiemix te bepalen, moeten daarom diverse overwegingen en diversificatiestrategieën in rekening worden genomen. Voor de ontwikkeling van buitenlandse offshore wind zijn o.a. internationale afspraken nodig over planning en financieren. En hoewel ook nieuwe nucleaire centrales een haalbare oplossing lijken, zijn er specifieke uitdagingen op vlak van veiligheid, locatie, complexiteit en financiering.

" Met deze blauwdruk publiceert Elia voor het eerst een studie over het volledige energiesysteem dat zowel elektriciteit als moleculen omvat. Elia neemt geen standpunt in over de toekomstige energiemix maar roept de beleidsmakers op om snel werk te maken van een langetermijnvisie. Die is immers bepalend voor Elia’s volgende Federaal Ontwikkelingsplan 2028-2038 dat de verdere ontwikkeling van het Belgische hoogspanningsnet beschrijft. Sterker inzetten op verre offshore wind, vraagt om specifieke netversterkingen die anders zijn dan wanneer er gekozen wordt voor nieuwe nucleaire centrales. Dit rapport is niet enkel het werk van Elia experten. We kregen waardevolle input van diverse vertegenwoordigers uit de energiesector en van academici die ook feedback gaven op de resultaten. Hun inbreng was een absolute meerwaarde”.
Frédéric Dunon, CEO Elia Transmission Belgium